زن و آگاهی؛
خوانش اتوپیایی از رمان «مَی، شب‌های ایزیس کوپیا»
با حضور:
دکتر شکوه حسینی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، مترجم کتاب
میزبان:
روح‌الله طالبی توتی
پژوهش‌گر مطالعات جنسیت و زنان
عضو شورای علمی مدرسهٔ مطالعات اتوپیا
با گفتاری از:
دکتر واسینی اعرج
نویسندهٔ کتاب
چهارشنبه ٢٨ شهریور ۱۴۰۳
ساعت ١۶:۳۰
دربارهٔ نشست:
اتوپیا و اندیشه‌ی اتوپیایی شکل گرفته، هرگاه پرسشی از اکنون طرح شده و رویایی از آینده ترسیم شده است.
آگاهی، نقطه‌ی عزیمت اتوپیاست. جایی که انسان از خود و پیرامونش آگاهی می‌یابد، امکان رویا داشتن و امکان پرسیدن نیز فراهم می‌شود.
اتوپیاهای زنان، در تاریخ اتوپیاباوری، گونه‌ی مهمی از ادبیات اتوپیایی را به خود اختصاص داده‌اند. این اتوپیاها عموماً توسط زنانی خلق شده‌اند که آگاهی لازم را برای به کارگرفتن اندیشه‌ی اتوپیایی در جهت ایجاد رویای مشترک جمعی داشته‌اند. اتوپیانیست‌های زن یا خالقان اتوپیاهای زنانه، از زنانِ آگاهی الهام گرفته‌اند که حتی شاید ناخودآگاه در مسیر آگاهی و امید گام برداشته‌اند.
مَی زیاده، نویسنده و شاعر لبنانی-فلسطینی، با ایجاد محفلی اتوپیایی از روشن‌فکران و ادیبان شاخص، نام خود را در تاریخ فرهنگی جهان عرب ماندگار ساخته است. دکتر واسینی اعرج، زندگانی مَی را در کتاب «مَی، شب‌های ایزیس کوپیا» روایت کرده است که تنها روایتی از مَی نیست؛ بلکه روایتی شگفت است از تمام امیدها، رویاها و آگاهی‌هایی که اتوپیاهای زنان به آن می‌اندیشند و آن را می‌خواهند.
در این نشست، مدرسه‌ی مطالعات اتوپیای باشگاه اندیشه، میزبان دکتر شکوه حسینی، مترجم کتاب است تا لَختی درباره‌ی جهانِ مَی و آگاهی اتوپیایی زن در تاریخ اتوپیاباوری به گفت‌وگو بنشینیم.
گزارش مشروح نشست:
عصر چهارشنبه، ٢٨ شهریورماه ١۴٠٣ مدرسه‌ی مطالعات اتوپیای باشگاه اندیشه، میزبان دکتر شکوه حسینی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و مترجم کتاب «مَی، شب‌های ایزیس کوپیا» بود. در ابتدای این نشست که با عنوان «زن و آگاهی» برگزار شد، روح‌الله طالبی توتی عضو شورای علمی مدرسه‌ی مطالعات اتوپیا، به بیان تاریخچه‌ای از شکل‌گیری گونه‌ی فمینیستی اتوپیانیسم یا اتوپیاهای زنان پرداخت. اتوپیاهای زنانه، خلاف آن‌چه در اتوپیاهای اولیه شاهد آن بوده‌ایم، در پی ایجاد یک نظم ثابت و وضعیت ایستا نیستند و بر پویایی و فرایندی بودن کنش اتوپیایی تمرکز دارند. زنان اتوپیانیست تلاش داشتند در اتوپیاهایی که می‌آفرینند، بر آگاهی زنانه تاکید داشته باشند. نقطه‌ی عزیمت اتوپیا، آگاهی زنان از وضعیتی است که در آن قرار دارند. این آگاهی از منظر اتوپیایی، امید و انگیزه‌ای برای تغییر ایجاد خواهد کرد.
در ادامه، دکتر شکوه حسینی، به معرفی نویسنده‌ی کتاب، دکتر واسینی اعرج، استاد دانشگاه سوربن و تقدیر از وی پرداخت و سخنان خود را با اشاره به زندگانی می زیاده، شاعر و ادیب فلسطینی – لبنانی ادامه داد. ایشان ضمن برشمردن برهه‌های مهم سرگذشت می زیاده، به کنش‌های وی و تاثیری که در آگاهی‌بخشی و تلاش برای تغییر پیرامون خود داشته است اشاره کرد. به طور خاص، می زیاده با تشکیل یک محفل فرهنگی که بسیاری از سرآمدان و چهره‌های شاخص ادبیات و فرهنگ جهان عرب در آن حضور داشتند، توانست نام خود را در تاریخ معاصر روشن‌فکری جهان شرق ماندگار کند.
دکتر حسینی به اشتراکاتی که میان جامعه‌ی می و جامعه‌ی ایرانی وجود دارد توجه داد و از مولفه‌های فرهنگی مشترکی گفت که زنان در ایران و جهان عرب، در راستای آگاهی از خود بودن با آن سر و کار دارند.
در ادامه‌ی نشست، متن گفتار اختصاصی دکتر اعرج به مناسبت برگزاری این برنامه قرائت شد. دکتر اعرج در این گفتار، ضمن سپاس از دکتر شکوه حسینی به خاطر معرفی می به مخاطبان فارسی‌زبان، ابراز امیدواری کرد که جامعه‌ی ایران با اندیشه‌های می ارتباط وثیقی برقرار کند.
بخش دوم نشست با گفت و گوی میهمانان حاضر پیرامون جنبه‌های اتوپیایی کتاب و مسئله‌ی آگاهی اتوپیایی زنان ادامه یافت.
دکتر آرزو رسولی، عضو هیئت علمی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی که از حاضران در نشست بود، به چالش‌های زنان نخبه در تاریخ اشاره کرد که به دلیل سلطه‌ی مردسالاری نتوانسته‌اند آگاهی خود را بروز دهند. با وام‌گیری از این بحث، مقایسه‌ای میان می زیاده و سه چهره‌ی شاخص زن ادبیات معاصر فارسی یعنی پروین اعتصامی، فروغ فرخزاد و سیمین دانشور صورت گرفت که برای سال‌ها تلاش شده تا فعالیت‌های مهم آنان به پای همراهان مردانشان نگاشته شود.
در انتهای نشست، نسخه‌هایی از کتاب که به همت نشر ثالث برای مخاطبان این برنامه تدارک دیده شده بود، ارائه شد.
فایل دیداری نشست را از اینجا ببینید.
فایل شنیداری نشست را از اینجا بشنوید.
