ما به این جهان “پا نمی‌گذاریم” بلکه همچون برگ‌های یک درخت از آن “آشکار می‌شویم” و “جلوه می‌کنیم”؛ همان‌گونه که اقیانوس “موج می‌زند”، جهان نیز “مردم می‌شود.”
(آلن واتس، حقیقت من)

در نخستین قرار لیالی لیلی به‌سراغ الهیات امید رفتیم که مبتنی بر نگرش یورگن مولتمان، از نسلِ نخست الهی‌دانان پس از جنگ جهانی طراحی شده بود. در سالِ دوم الهیات بخشش را مورد بحث و گفت‌وگو قرار دادیم و از دیدگاه‌های آنتونی بش، الهی‌دان مسیحی معاصر گفتیم که او نیز این قرار را با ارسال ویدئویی همراهی کرد.

اینک در سومین قرار لیالیِ لیلی به‌سراغ الهیات رخداد خواهیم رفت. شایان ذکر است که پیش از قرارهای لیالی لیلی نیز به الهیات دیالوگی و بررسی موردی دین‌ورزی امام موسی صدر پرداخته بودیم.

در هریک از این تأملات الهیاتی که در فضای الهیاتِ جدید بالیده‌اند، آنچه مورد توجه است حضورِ پررنگ انسان و نقش‌آفرینی فعال او و محوریت داشتن ارتباطات انسانی است که در خوانش‌های کلاسیک از الهیات این نگاه عموماً غایب یا کمرنگ بود.

الهیات رخداد ذیل نگرش الهیاتی-فلسفی “پسامدرن” و “پسا-متافیزیکی” دسته‌بندی می‌شود و در این نشست‌ها این الهیات و مفهوم فلسفی رخداد را از دیدگاه جان کپوتو، فیلسوف دین آمریکایی، و آلن بدیو، فیلسوف فرانسوی معرفی می کنیم.

جان کپوتو، در این الهیات، حقیقت را امری رخدادی معرفی می‌کند (یعنی برآمده از یک رخداد=event)؛ یا به بیان دیگر، حقیقت به مرتبه‌ی آنچه روی می‌دهد تعلق دارد؛ پس می‌توان گفت تکین است.

در این تلقی، حقیقت نه ساختاری است، نه اصل موضوعی، و نه حقوقی یا قانونی. رخداد، گونه‌ای درخشش الوهی را به چیزها وام می‌دهد؛ همان چیزی که دلوز “درخشش و شکوه وجود” می‌نامد و در اینجا الهیات گوش خود را به ضربان قلب یا ارتعاشات الوهیت در چیزها، نزدیک نگاه می‌دارد.

در این الهیات، آفرینش آن گونه که متألهان متافیزیکی می‌خواهند ما بیاندیشیم، وجود را از عدم بیرون نکشیده، بلکه در واقع آفرینش، بر درخششِ زندگی و نوری تاکید می‌کند که بر آنچه که تاریک و فاقد حیات بود تابیده است، آن را پر ساخته ، بدان جرقه زده و روشنش کرده است. نام خدا نه نام یک امکان‌پذیری منطقی تجریدی، که نام یک پویه است که در درون چیزها می‌تپد، آنها را وادار می‌کند و از آنها می‌خواهد که آن چیزی که می‌توانند باشند.

در الهیات پسامدرن، آنچه که برای ما رخ می‌دهد، “خدا”ست.
الهیات، در یکی سازی نام خدا، نه با عقوبت و مجازات، که با فعل بخشایش صورت می‌گیرد؛ در دنیا، خشونت با ضد خشونت مواجه می‌شود اما در ملکوت، خشونت با عفو و بخشش رو در رو می‌گردد. در دنیا خیانت در یک بوسه پنهان می‌شود و در ملکوت، خیانت با یک بوسه شفا می‌یابد. آدمی، تنها می‌‌تواند از ایمان (گرویدن)، از اعلام ایمان، آغاز کند؛ لذا هیچ گفتاری نمی‌تواند دعوی صدق کند اگر حاوی پاسخی صریح به این پرسش نباشد: چه کسی سخن می‌گوید؟

در نگاه کپوتو، مفهوم خدا در نوعی گشودگی نسبت به آینده‌ای که اختیارش را نداریم و آمدنش را نخواهیم دید، اجرا می‌شود. این اجرا شدن در گونه‌ای هویداسازی و امکان پذیری محقق می‌شود که برای ما غیرممکن اند و بر ما غلبه دارند و ما را به سمت خدایی می‌کشانند که با او هیچ چیز غیرممکن نیست. از این منظر، نام خدا نیز نه تنها یک نام بلکه یک فرمان است، یک فراخوان به سوی خداست، یک تمنا برای توکل به خدا و برای سپردن همه چیز به دست اوست.

از منظر آلن بدیو، رخداد(event) یک تغییر واقعی در وضعیت است. حقیقت در فرایند رخداد اتفاق می‌افتد.

بدیو بر این باورست که رویداد آن چیزی نیست که رخ می‌دهد، بلکه چیزی است “در” آن چه که رخ می‌دهد؛ چیزی که در حال آمدن است؛ منتظر ماست و ما را دعوت می‌کند!
فیلسوفانی چون آلن بدیو و ژیل دلوز بیشتر به “رویای یک رخداد” اهمیت می‌دهند تا “رخداد یک رویا”.

برای جامعه‌شناسانی همچون هانری دِروش که صاحب نظریه‌ی “جامعه‌شناسی امید”ند، رؤیاها و امیدهای ما اگر به تمامه رخ دهند، دیگر برای ادامه زندگی و ادامه تاریخ، امید و آرزویی باقی نخواهد ماند؛
رویاها و آرزوها اگر همگی رُخ دهند، به واقعیت تبدیل می‌شوند و پایان می‌یابند؛
با پایان یافتن انتظار، امید از دست می‌رود و تاریخ از حرکت بازمی‌ایستد!

گزارش نشست اول

رسولی‌پور: حقیقت نباید به صدق -حقیقت گزاره‌ای- فروکاسته شود

نشست اول از الهیات رخداد با ارائه دکتر رسول رسولی پور (پژوهشگر فلسفه دین) شنبه ۱۸ فروردین ۱۴۰۳ به میزبانی مدرسه های مطالعاتی دین، دیالوگ و مدرنیته و نقد متافیزیک در شبستان باشگاه اندیشه برگزار شد.

نظریه خلقت در الهیات کلاسیک نوعی قدرت‌نمایی خداوند فادر مطلق به دیگران تلقی می‌شود در حالی که در الهیات مدرن چهره‌ای دیگر از خدا و انسان مطرح می‌شود که آن چهره‌ی کلاسیک را مخدوش می‌کند. تلاش برای نگاه و کنش‌های متفاوت در الهیات مدرن -پسا‌متافیزیکی- نسبت به خدا و انسان حاصل این مواجهه است.

در برخی فرهنگ‌ها در تعریف رخداد (event) آمده است: «چیزی است که در زمان واقع می‌شود.» به عبارت دیگر باید آن را زمان‌محور بررسی کرد. رخداد در نسبت با دین سه مؤلفه اصلی دارد:

۱. وحی، دین و خدا رویدادهایی متعلق به زمان حال‌اند. رخداد با حال و آینده کار دارد و نه گذشته. این مفاهیم در این نظریه چیزی نیست که منقضی و برای زمان حضور پیامبران باشد. ما نیز برای تجربه آن‌ها می‌توانیم در این رخداد شرکت کنیم.

۲. رویدادها اگرچه در زمان هستند اما محدود به گذر زمان نیستند. آن‌به‌آن متجلی می‌شوند. تکرار مناسک از همین بابت است.

۳. معرفت نباید رویداد را تحت شعاع قرار بدهد. حقیقت نباید به صدق حقیقت گزاره‌ای فروکاسته شود. حقیقت در الهیات کلاسیک گزاره‌ای بشر‌ساخته است، حال آنکه حقیقت در الهیات رخداد اینگونه نیست. سوژه‌ی در رخداد در نسبت با رخداد مطرح می‌شود و سوژگی می‌یابد.

گزارش نشست دوم

پیوند الهیات رخداد با پراگماتیسم آمریکایی

نشست دوم از الهیات رخداد با ارائه دکتر رسول رسولی‌پور (پژوهشگر فلسفه دین) یک‌شنبه ۱۹ فروردین ۱۴۰۳ به میزبانی مدرسه‌های مطالعاتی دین، دیالوگ و مدرنیته و نقد متافیزیک در شبستان باشگاه اندیشه برگزار شد.

الهیات رخداد به‌عنوان یک رویکرد در الهیات پست‌مدرن مؤلفه‌هایی دارد که عبارتند از:
۱. عدم ثبات در معنا
۲. وضعیت نامتعین در مفاهیم
۳. رد متافیزیک‌محوری

از نیچه به این‌سو ما با الهیات نا-الهیاتی مواجه هستیم چون به حکم او خدا مرده است. به باور برخی یک قرن است که مرده و مجلس ختمی برای او برگزار نمی‌شود. البته این پروژه به نتیجه نرسید چون نمی‌توانستند چیزی را جایگزین وی کنند. حالا با این وصف دیگر کسی نمی‌توانست او را بکشد.

در رویکردهای پست‌مدرن به الهیات جنبه‌های وجودی مهم هستند. بنابراین از مجموعه‌ی سه مؤلفه‌ی اصلی یعنی اعتقاد، اخلاق و مناسک
این دو جنبه آخر دارای اهمیت بیشتری هستند.

در الهیات رخداد پراگماتیسم آمریکایی شدیداً به چشم می‌خورد. دین یک عمل انسانی بوده که قرار است ایمان اگزیستانسیال به تقریر کیرکگارد را در جهان دنیوی امروزین معنادار کند.

.
کتاب‌های معرفی‌شده در جلسه‌ی دوم الهیات رخداد توسط دکتر رسول رسولی‌پور:

۱. واپسین گام ایمان به گردآوری جیانی واتیمو و جان کپوتو؛ معرفی در این پیوند.

۲. و اینک دین: سرشت ایمان در عصر مدرن نوشته جان کپوتو. پیوند به معرفی کتاب در اینجا.

۳. بنیاد کل‌گرایی نوشته آلن بدیو. توضیحات درباره کتاب در این پیوند.

۴. رخداد، سوژه و حقیقت در اندیشه سیاسی آلن بدیو نوشته پوریا پرندوش. پیوند به کتاب در گودریدز.

گزارش نشست سوم

رسولی‌پور: حقیقت در نگاه بدیو محصول تعامل سوژه و رخداد است

نشست سوم از الهیات رخداد با ارائه دکتر رسول رسولی‌پور (پژوهشگر فلسفه دین) دوشنبه ۲۰ فروردین ۱۴۰۳ به میزبانی مدرسه‌های مطالعاتی دین، دیالوگ و مدرنیته و نقد متافیزیک در شبستان باشگاه اندیشه برگزار شد.

در این نشست به تفسیر و بیش‌تفسیر امبرتو اکو پرداخته شد. اکو به دو مقوله در این کتاب پرداخته که به الهیات رخداد مرتبط است. یکی تقابل قاعده‌مندی با اصالت حقیقت است. دیگری عدم تعین حقیقت که با چهره‌ی هرمسی از دین و خدا مرتبط است و چهره متفاوتی از کلیشه تلقی منطقی از یونان را نشان می‌دهد. به باور اکو انتظار در واقع سنتز میان تلاش و حقیقت است. رسولی‌پور پس از اکو به سراغ بدیو رفت. رخداد در نظر بدیو شامل سیاست، هنر، علم و عشق است. به باور بدیو همانطور که شکست مارکس نشان از اهمیت وی دارد، سنت به مثابه رخداد که شکست آن نشان از اهمیت آن دارد.

صوت نشست های «لیالیِ لیلی (درآمدی بر الهیات رخداد)»:

شب یکم، شب دوم، شب سوم

ویدئوی نشست های «لیالیِ لیلی (درآمدی بر الهیات رخداد)»:

شب یکم ، شب دوم ، شب سوم