علیرضا رحمانی
پژوهشگر جامعه‌شناسی و مترجم کتاب
“مستقیم انقلاب” اولین عنوانی بود که برای کتاب تاکسی به قلم نویسنده مصری، خالد الخمیسی، انتخاب شد. عنوانی که هرچند با محتوای کتاب و ذهنیت مخاطب ایرانی بسیار سازگار بود اما از سوی ارزیاب ارشاد مقبول نیفتاد و لاجرم به “دربست” تغییر کرد.
دربست هرچند روایت‌گر خیابان‌های قاهره است اما سرشار از دلالت‌ها و شباهت‌هایی است که آن را به جامعه ایران وصل می‌کند. در برخی از روایت‌ها انگار پای صحبت یک راننده تاکسی در خیابان‌های شلوغ تهران نشسته‌ایم.
در نشست گفتوگو پیرامون این اثر در خصوص انگیزه‌های ترجمه کتاب و همینطور مسیر پر دست‌انداز دریافت مجوز نشر می‌گوییم. همچنین از دلالت‌های جامعه‌شناختی موجود در روایت‌های کتاب سخن می‌گوییم. دلالت‌هایی که پا از مرزهای قاهره و مصر فراتر می‌گذارند و حرف‌هایی برای ما ایرانیان نیز دارند.
شیما کاشی: گویا به باور خمیسی، گاهی نجات در دستان مردم ساده‌دل معمولی است
نشست گفتوگو پیرامون کتاب دربست: پنجاه‌وهشت روایت از خیابان‌های قاهره اثر خالد الخمیسی با حضور علیرضا رحمانی (مترجم کتاب) و شیما کاشی (پژوهشگر جامعه‌شناسی) روز پنجشنبه ۳۰ فروردین ۱۴۰۳ در شبستان باشگاه اندیشه برگزار شد. گزارش مختصر این نشست را در ادامه می‌بینید.
علیرضا رحمانی در ابتدا به بیان نکاتی راجع به فرآیند ترجمه پرداخت و گفت: عنوان نخست پیشنهادی برای این ترجمه «مستقیم انقلاب!» بود که مورد موافقت ارشاد قرار نگرفت و در نهایت عنوان «دربست» تأیید شد. رحمانی در ادامه به مواردی اشاره کرد که در نسخه اولیه ترجمه وجود داشت اما به دلیل ملاحظات ارشاد حذف شد؛ از جمله در یکی از روایت‌های کتاب، ادعای انتساب حسنی مبارک به خاندان پیامبر آمده بود.
سپس شیما کاشی اهمیت کتاب از منظر جامعه‌شناسانه را توضیح داد و گفت: روایت‌های عامیانه و محاوره‌ای می‌توانند بازتاب واقعیت زندگی مردم باشند. در این زمینه دو کتاب «عمارت یعقوبیان» از علاء الاسوانی و «تاکسی» نوشته خالد الخمیسی بر جامعه عرب تأثیرگذار بود. در ایران کتاب‌های «مأمور سیگاری خدا» و «بنی‌هندل» تألیف محسن‌حسام مظاهری همین ژانر را با تفاوت‌هایی در محتوا و تدوین پیش گرفتند. کتاب تاکسی راوی را نیز دخیل می‌داند اما مأمور سیگاری خدا صرفاً روایت‌ها را ضبط و منتشر کرده است.
کاشی سپس به زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی شکل‌گیری اعتراضات مردمی در مصر پرداخت و خصوصی‌سازی و آزادسازی بی‌محابای قیمت‌ها در مصر را یکی از عوامل اصلی زمینه‌سازی برشمرد. در کتاب تاکسی سه آسیب بزرگ اجتماعی به چشم می‌خورد: ۱) احساس ناامنی ناشی از شکاف عمیق طبقاتی ۲) ناکارآمدی و کالایی شدن آموزش عمومی رایگان ۳) کنترل اعتراضات با ترس از پیامدهای منفی بعدی. شباهت این موارد به فضای اجتماعی امروز ایران جای تأمل دارد.
دسترسی به فایل صوتی نشست.
دسترسی به فایل ویدئویی نشست.
