دربارۀ «اختلاف نظر» – نشست سوم
شواهد و باور – ۲ (شواهدِ واحد نمی‌توانند رویکردهای باوریِ متفاوتی را موجه کنند)
با حضور دکتر محمود مروارید (پژوهشگر و استاد فلسفه تحلیلی)
شنبه ۴ تیر ۱۴۰۱

مقدّمه: یادداشت از دکتر محمود مروارید

مبحث موسوم به «اختلاف نظر معقول» در معرفت‌شناسی معاصر به این مسئله می‌پردازد: فرض کنید دو نفر به لحاظ توانایی‌های معرفتی در وضعیت کمابیش یکسانی قرار دارند و شواهد یکسانی نیز درباره موضوع خاصی به دست می‌آورند، ولی آنها بر اساس همین شواهد یکسان رویکردهای متفاوتی درباره آن موضوع اتخاذ کنند. برای مثال، یکی به گزاره p باور می‌آورد و دیگری به نقیض آن گزاره، یا یکی به گزاره p باور پیدا می‌کند و دیگری در تردید باقی می‌ماند و به هیچ طرف باور نمی‌آورد. همچنین فرض کنید یکی از این دو مطلع می‌شود که دیگری بر مبنای شواهد یکسان رویکرد متفاوتی را اتخاذ کرده است. آیا این امر سبب می‌شود او به لحاظ عقلانی ملزم باشد در موضع خود نسبت به گزاره p تجدید نظر کند، یا همچنان می‌تواند بر موضع خود پابرجا بماند؟

یکی از اصولی که مستقیما در مسئله اختلاف نظر تاثیرگذار است اصل موسوم به «یکتایی» است. مطابق این اصل، یک مجموعه شواهد درباره گزاره p تنها یک رویکرد را درباره آن گزاره موجه می‌سازد. اگر اصل یکتایی را نپذیریم (یعنی بگوییم مجموعه شواهد یکسان گاه می‌تواند دو رویکرد متمایز درباره گزاره p را موجه کند) آنگاه راه برای این موضع گشوده می‌شود که در موارد اختلاف نظر، کماکان بر موضع خود به شیوه‌ای معقول پافشاری کنیم. در جلسه گذشته، برخی از دلایل تامس کِلی علیه اصل یکتایی گزارش شد. در این جلسه، برخی از استدلال‌های راجر وایت به نفع اصل یکتایی مطرح خواهد شد.

متن مقالۀ نشستِ «شواهد و باور – ۲»
صوت نشستِ «شواهد و باور – ۲»
ویدئو نشست