.
دربارۀ نشست گفت‌وگوی برخط پیرامون کتاب انگارۀ بت‌پرستی و پیدایش اسلام
برخی اسلام‌شناسان بر این باورند که مشرک وصفی برای معرفی بت‌پرستان نیست؛ بلکه وسیله‌ای برای تمایزگذاری مسلمانان میان خود و دیگر یکتاپرستان مسیحی و یهودی است. افزون بر این، تفسیر مشرک به بت‌پرست را نه از قرآن، که می‌توان از احادیث برداشت کرد.
جرالد هاوتینگ (زادهٔ ۱۹۴۴) مورخ و اسلام‌شناس انگلیسی و استاد بازنشسته مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی (سواس) یکی از پژوهشگرانی است که به این دیدگاه باور دارد. او در کتابش با عنوان The Idea of Idolatry and the Emergence of Islam: From Polemic to History که انتشارات دانشگاه کیمبریج منتشر کرده، می‌گوید اگر دیگریِ مسلمانان در شبه‌جزیره در قرآن مشرک خطاب شده‌اند صرفاً از روی جدل و به این دلیل فاصلهٔ باورها و آیین‌هایشان از توحید حقیقی بود. هاوتینگ معتقد است این تمایزگذاری میان ادیان پیشین نیز وجود داشته است. او این دیدگاه را قابل‌دفاع‌تر از دیدگاهی می‌داند که به بت‌پرستی به‌عنوان معیار شرک قائل است.
در نشست پیش‌رو، اعظم پویا و مریم پیروان مترجمان کتاب انگارهٔ بت‌پرستی و پیدایش اسلام: از جدل تا تاریخ اثر هاوتینگ از انگیزهٔ انتخاب این کتاب برای ترجمه، دشواری‌های فرآیند ترجمه‌اش و مدعاهای نویسنده در کتاب می‌گویند. محسن گودرزی برخی استدلال‌های هاوتینگ را تقریر و در آن مناقشه می‌کند. علی آقایی نیز افزون بر اثر مؤلف، دست‌رنج مترجمان را به بحث و بررسی می‌گذارد.
گزارش نشست گفت‌وگو درباره‌ی کتاب انگاره بت‌پرستی و پیدایش اسلام از جدل تا تاریخ نوشتۀ جرالد هاوتینگ
نشست گفت‌وگو دربارۀ کتاب انگاره بت‌پرستی و پیدایش اسلام از جدل تا تاریخ نوشتۀ جرالد هاوتینگ روز دوشنبه ۳ اردیبهشت ۱۴۰۳ با حضور برخط مریم پیروان، اعظم پویا، محسن گودرزی و علی آقایی به میزبانی مدرسه مطالعات دین باشگاه اندیشه برگزار شد.
در این نشست ابتدا مریم پیروان درباره کتاب و شخصیت مؤلف توضیحاتی ارائه کرد و به انگیزه از ترجمه کتاب و فرآیند پیچیده ترجمه و نشر آن پرداخت. سپس ساختار کتاب و فصل‌های آن را به اختصار بیان کرد.
در ادامه اعظم پویا به اجمال گزارشی از مدعاهای هاوتینگ و تجدیدنظرطلبی وی متأثر از ونزبرو پرداخت و برخی از نقدها را به این جریان وارد کرد.
سپس محسن گودرزی ضمن تقدیر از مترجمان کتاب به بیان ملاحظات خود درباره کتاب پرداخت و با بیان نظر هاوتینگ مبنی بر اطلاق عنوان مشرک در قرآن بر یهود و نصاری گفت: نظر هاوتینگ دربارۀ وجه تسمیه مشرکان پاسخ نمی‌دهد که چرا قرآن برای اشاره به مؤمنان منحرف از مشرک استفاده کرده و در عین حال یهود و نصاری را هم به کار برده است. این در حالی است که مسأله معاد در قرآن به عنوان وجه تمایز مسلمانان از مشرکان بارها مورد تأکید قرار گرفته و مناسک مشرکان و اهل کتاب در مقولۀ پرستش با یکدیگر متفاوت است. همچنین با شواهدی که بر تمایز نماز، قبله و قربانی مسلمانان تأکید کرده متعارض است و توضیحی ارائه نمی‌کند.
در ادامه دکتر آقایی به تقدیر از زحمات مترجمان در ترجمه و انتشار اثر پرداخت و آن را خوشخوان، دقیق و روان توصیف کرد و در عین حال ملاحظاتی دربارۀ برخی برابرنهادها در کتاب مطرح کرد. آقایی همچنین گفت: اثر هاوتینگ در ادامۀ دیدگاه‌های ونزبرو دربارۀ پیدایش اسلام و قرآن تدوین یافته است. به نظر آقایی، تمایز بین تاریخ و روایت و تلاش برای احیای روایت از کوشش‌هایی است که ونزبرو و بعد از وی هاوتینگ دنبال کرده‌اند. این کتاب و آثاری از این دست، سستی روش‌شناختی سنت تجدیدنظرطلبی در میان اسلام‌شناسان را مشخص می‌کند. در حالی که آثار امروزین اسلام‌شناسی پاسخ‌های قابل‌توجهی به این دست ادعاها داده و از آن عبور کرده است. آقایی ارزش انتشار این کتاب و ترجمۀ سایر آثار با این رویکرد را در معرفی و ترجمان آثار کلاسیک اسلام‌پژوهی دانست.
فایل صوتی این نشست را در اینجا بشنوید.
فایل تصویری این نشست را در اینجا ببینید.
