حکمت نامتناهی (جست‌وجو و نگرانی لایزال انسان در دیالوگ با آفاق بی‌کران اندیشه)
با حضور محمدحسین قدوسی و منصور براهیمی و محمدرضا لبیب
نشست (۸) – صدق و حقیقت
دوشنبه ۱۱ بهمن ۱۴۰۰
📝 چکیده
در یک تعریف کلاسیک، مفهوم « معرفت » بر سه پایه باور ، صدق و توجیه استوار است. یعنی من درباره متعلق شناخت خود باوری دارم اما صرف داشتن این باور کافی نیست بلکه می بایست تلاش کنم که این باور صادق و موجه نیز باشد. این تعریف از شناخت ، تغییرات بسیاری به خود دیده اما کماکان بر معرفت شناسی حکومت می کند. شاید بتوان گفت قلب این تعریف، مفهوم «صدق» یا به بیان دیگر مفهوم «حقیقت» است. چرا که هدف از کسب معرفت رسیدن به اوهام و خرافات نیست و بناست آنچه بدان باور مندیم ما را به حقیقتی رهنمون کند.
در فلسفه مدرن، آن چه بیش از همه مورد توجه اندیشمندان بود ، نظریات متفاوتی است که راجع به مکانیزم شناخت آدمی و نحوه تعریف صدق و تحصیل آن مطرح شده است و در واقع اگر از خواستگاه باور و منابع آگاهی و نحوه ی توجیه و ترجیح یک باور ، که هریک سیر و سرگذشتی خواندنی دارند و هنوز هم این مباحث جاری است ، بگذریم شاید یکی از فربه ترین مفاهیم فلسفه مفهوم صدق و یا همان حقیقت است. واقعا بدون داشتن مبنایی برای تعریف صدق ، چه طور می توانیم درباره شناخت گفت و گو کنیم؟
در این نشست ، تلاش داریم به اجمال و خیلی خلاصه تاریخچه ای از نظریات مدرن در باب صدق بیان کنیم و سپس چند رهیافت اصلی در تعریف صدق را از رهگذر پاسخ به این پرسش ها به بحث بگذاریم:
۱. آیا می توان صدق را به مطابقت با واقع تعریف کرد؟
۲. آیا صدق یک باور همان انسجام بین باورهاست؟
۳. چه رابطه ای بین صدق و معناداری وجود دارد؟
۴. آیا ذهن از طریق صورت های ذهنی به فهم حقیقت نایل می شود؟
۵. تعاریف ریاضی و منطق درباب صدق چه جایگاه ای در حوزه تعریف صدق فلسفی داشته اند؟ علم چطور؟
۶. چه تفاوتی بین مفهوم صادق بودن و مفید بودن وجود دارد؟
۷. صدق گزاره های دینی از چه سنخی است؟
۸. سهم نگرشهای واقع گرا و ایده گرا در تعریف صدق چیست؟
۹. حقیقت انفسی و حقیقت آفاقی سرشت مجزایی دارند؟ راه تحصیل هریک چگونه است؟
۱۰. مفهوم نفس الامر در فلسفه های مسلمانان چه ربط و نسبتی با صدق دارد؟
و…
پیداست که بررسیدن این سوال ها فرصت فراخی می طلبد، لذا در این جلسه صرفا طرح بحثی از این مناظر درباره مفهوم صدق و حقیقت خواهیم داشت.
