نشست اول گفتگوی سوگواران چهاردهم
شهادت حضرت یحیی؛ ضرورتِ تماشا
چشم‌اندازی از دریچه کتاب «ضرورتِ تئاتر» پاول وودراف
حلقه اجرا و ارائه:
منصور براهیمی
احمد خالصی
حمید تلخابی
رضا رحیمی‌فرد
دوشنبه ۱٠ مرداد ۱۴۰۱
📝 دربارۀ نشست
📌 چرا شهادت‌هایی مانند حضرت یحیی مدام به متن یا تصویر، و انواع بازنمایی‌ها تبدیل می‌شوند، و مکرر خوانده می‌شوند؟ چرا برای آنها مقتل‌ها یا آثار ادبی و هنری تولید می‌شود؟!
🖊 در دوره‌ی چهاردهم گفتگوی سوگواران، با متن سر و کار داریم و سکونت در جهان متن! مقصود از «متن» نوشته‌هایی است که ممکن است بصورت مقتل، مرثیه یا حتی آواز باشد. این متون در جلسات، توسط یک فرد خوانده می‌شود یا به عبارت بهتر «به اجرا در می‌آید»؛ خوانش متن و اجرا رویدادی را موجب می‌شود که از طریق آن ما -بدون فاصله تاریخی- در جهان متن ساکن می‌شویم و می‌توانیم به آن بیندیشیم و در مورد آن گفتگو کنیم.
🖊 در حقیقت، متن اگر خودش در جهان واقعه یا یکی از شخصیت‌های واقعه ساکن شده باشد، این قابلیت را داراست تا ما را در همان زمان و همان موقعیت قرار دهد. ما نیز از طریق سکونت در آن زمان و بدون فاصله تاریخی، دارای تجربه‌ای خواهیم شد که می‌توانیم آن را در جهان کنونی خود ببینیم، در زندگی خود مشاهده کنیم و در مورد تجربه خود گفتگو کنیم.
🖊 در جلسه اول گفتگوی سوگواران بخش‌هایی از متن تاریخ طبری، و تفسیر سورآبادی، در باب واقعه شهادت حضرت یحیی را می‌خوانیم، در جهان آن ساکن می‌شویم و به این می‌اندیشیم که چه چیزی آن را تماشایی می‌کند؟ تلاش می‌کنیم هنر تماشا کردن را بیاموزیم و راز تماشایی شدن را تجربه کنیم.
📝 گزارش مختصر
▪️جلسه‌ای که با عنوان «شهادت حضرت یحیی، ضرورت تماشا» برگزار شد، با خوانش گزیده‌هایی از تاریخ طبری و تفسیر سورآبادی در مورد واقعه شهادت یحیی نبی، توسط احمد خالصی آغاز شد؛ اجرایی که با توضیحات او درباره این دو متن کهن نیز همراه بود.
▪️در ادامه منصور براهیمی، با اشاره به اینکه زندگی انبیاء، سرشار از وقایع عبرت آموز است؛ این پرسش را مطرح کرد که چرا برخی از وقایع، تبدیل به رویدادهایی خیره کننده می‌شوند و در طول تاریخ هر مخاطبی را به تماشا وا می‌دارند. او با ذکر مثالی از کتاب «ضرورت تئاتر» اثر پاول وودراف، واقعه یحیی شهید را پیش تصویری از واقعه کربلا و رویداد تماشایی عاشورا دانست، که هر سال در آیین‌های محرم بازآفرینی می‌شود، و تماشاگرانش را به شکستن مرزها و برداشتن فاصله‌ی تاریخی، و کنش و مرام حسینی سوق می‌دهد.
▪️حمید تلخابی نیز با برشمردن انواع تئاتر و بازتعریفی که در مفهوم اجرا و تئاتر در کتاب وودراف بیان شده است؛ با ذکر نمونه‌هایی از تعزیه، به عنوان یکی از انواع تئاتر حضور، به ویژگی‌های تماشایی رویداد عاشورا، از طریق بازنمایی در تعزیه پرداخت؛ و با اشاره به نمونه‌ای مهجور از تعزیه در ایران، با عنوان «تعزیه‌ی عالم ذر»، مبحث انتخاب را یکی از وجوه تماشایی شدن هر اجرا و رویداد دانست.
▪️رضا رحیمی‌فرد ضمن ادامه مبحث «انتخاب و سرنوشت»، با قرائت بخش‌هایی از کتاب وودراف، که از چگونگی به صحنه بردن و اجرای انتخاب سخن می‌گوید؛ عناصری نظیر سلامت عقل، انسجام، رهایی از نیروهای بیرونی و درونی و انتخاب زنده، را در تناقض و چالش میان انتخاب شخصیت، و سرنوشت محتوم و مقدر، در باور مخاطبی که این اجرا را تماشایی می‌یابد یا نه؛ بررسی نمود. او ضمن تطبیق این عناصر در واقعه شهادت حضرت یحیی، و رویداد عاشورا؛ حرکت امام حسین را سرشار از وجوه تماشایی و پر شور و اشتیاق یک قهرمان تراژیک دانست.
▪️در ادامه جلسه با توضیحات محمدحسین قدوسی و گفتگوهایی که میان حضار در گرفت؛ جزئیاتی کلیدی از موضوع ضرورت تماشای واقعه عاشورا، از طریق سکونت در جهانِ متن‌‌هایی که ما را به قلب آن وقایع می‌برند؛ مورد اشاره قرار گرفت.
صوت نشست «شهادت حضرت یحیی؛ ضرورت تماشا»
ویدئوی نشست «شهادت حضرت یحیی؛ ضرورت تماشا»
