مدرسه «مطالعات هویت» برگزار می‌کند:
نشست «موسیقی و نظریه “فرهنگ مشترک بشری” در نگاه علامه جعفری»
با حضور دکتر سیدجواد میری (عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی)
پنجشنبه ۱۷ شهریور ۱۴۰۱
📝 درباره‌ی نشست
هدف این نشست بازخوانی انتقادی نظریه فرهنگ مشترک بشری علامه جعفری و سپس در گام بعدی بازبینی و واکاوی اهمیت این نظریه در نسبت با مساله موسیقی در خوانش علامه جعفری خواهد بود. به عبارت دیگر در این نشست در پی آن خواهیم بود که نگاه علامه به موسیقی چیست و چگونه موسیقی می‌تواند به عنوان یکی از مولفه‌های فرهنگ مشترک صورت‌بندی شود.
📝 گزارش مختصر
یکی از مسائل مهم ۱۰۰۰ سال اخیر در میان حکمای مسلمان و اخیرا بین فرهیختگان در جهان اسلام مساله موسیقی است که برخی صحبت از حرام بودن و برخی صحبت از حلال بودن کامل موسیقی می‌کنند و برخی با تقسیم موسیقی به انواع مختلف برخی را حرام و برخی را حلال می‌دانند.
علامه تلاش کرده در موضوعات منازعه برانگیز نظر دهد و در این خصوص هم به تامل پرداخته است.
او صرفاً اکتفا به تقریر گفتار دیگران نکرده است. دیدگاه او در کتاب موسیقی از نظر فلسفی و روانشناسی به بررسی موضوع پرداخته است.
نگاه علامه در خصوص موسیقی صریح نیست. او معتقد است اگر موسیقی سرچشمه متافیزیکال داشت نباید این همه تنوع می‌داشت. سرچشمه موسیقی متافیزیکال نیست. او بین سنوخ موسیقی تفاوت قائل است.
برخی از موسیقی‌ها برای گریز از واقعیات است. او معتقد است بسیاری از سنخ موسیقی برخلاف تعالی است و مواجهه مستقیم با وجود را مانع می‌شود.
از نظر علامه اسلام هر صدای موزون و آهنگ زیبا که در راه حقیقت و تجسیم واقعیت است شایسته پذیرفتن است. از نظر او اسلام کاملاً مخالف موسیقی نیست.
از نظر علامه موسیقی با حقایق وجود انسان در ارتباط است، تک بعدی نیست و ذواضلاع است.
بحث تحدید مفهومی موسیقی مهم است که پدیده ظریف و تجریدی است. او به ابعاد مردم‌شناسانه یا آنتروپولوژیک موسیقی توجه دارد.
از نظر او موسیقی ذات یا محتوای ذاتی ندارد. زیرا سلایق گوناگون دخیل است.
آنچه در اینجا محل بحث می‌تواند باشد این است که علامه از طرفی مبدع فرهنگ مشترک بشری است که علی رغم تکثر اموری مشترک لازمانی وجود دارد که فهم ما در تمامی ادوار توسط حکما که قادر به درک ابعاد متعالی وجود هستند امکان پذیراست.
علامه از این رو نمی‌تواند قائل به این باشد که موسیقی نمی‌تواند در فرهنگ مشترک بشری حضور نداشته باشد.
او از یک سو قائل است که انسان در محتوای وجودیش اشتراک لازمانی دارد و به وحدت وجودی انسان‌ها قائل است.
فطرت آموزه ایمامی است اما اریک فروم به عنوان فیلسوف انتقادی در مکتب فرانکفورت در نظریه جامعه سالم قایل است که انسان طبیعت انسانی دارد. علم شناخت جامعه باید به سمتی برود که بتواند این مفروض را مستند بکند که انسان جدا از اینکه در کدام ادوار تاریخی زندگی می‌کنند طبیعت مشترکی دارند. اگر علم نتوانسته ثابت کند در آینده نه چندان دور به این خواهد رسید.
کار موسیقی تهییج نفس درباره واقعیاتی است که انسان‌ها در درون خود دارا هستند. آنها حالاتی دارند.
از نظر او نغمه‌ها براساس ذات انسانی نیست که پدید می‌آید بلکه از تاثیر مجاور برون ذات یا طبیعت در معنای عام محیط، فرهنگ و حوادث انضمامی پدید می‌آید. اینجا او به اتنوگرافی نزدیک می‌شود.
صوت نشستِ «علامه جعفری، موسیقی و نظریه فرهنگ مشترک بشری»
ویدئوی نشستِ «علامه جعفری، موسیقی و نظریه فرهنگ مشترک بشری»
