دستور زایشی-گشتاری: یک بررسی اجمالی

با حضور و ارائه‌ی
دکتر شیدا احمدی
پژوهشگر زبان‌شناسی

سه‌شنبه ۲۳ مرداد ۱۴۰۳
ساعت ۱۸:۳۰

درباره نشست:
شیدا احمدی
پژوهشگر زبان‌شناسی

دستور زایشی- گشتاری مهم‌ترین رویکرد زبانی در نیمه دوم قرن بیستم است که واضع آن نوآم چامسکی، زبان‌شناس نامدار است. این دستور، مکتبی مسلط در زبان‌شناسی نظری امروز است و مجموعه‌ای از نظریه‌های زبانی را در بر می‌گیرد که همه بر دو باور فلسفی و زبان‌شناختی بنا شده‌اند: نخست اینکه برخی از ویژگی‌های زبان، زیستی و ذاتی هستند و کودک هنگام تولد به آن‌ها مجهز است. دوم اینکه بارزترین جنبه زبان، ساختار صوری و ریاضی‌گونه آن است. این مکتب زبان‌شناختی از پیشینه کهنی برخوردار است چرا که ریشه در مطالعات زبانی پانینی، دستور نویس هندی (قرن چهارم پیش از میلاد)، آرای فلسفی افلاطون و نیز تفکرات عقل‌گرایانه دکارت دارد. می‌توان گفت که چامسکی کسی بود که این آرا و نظرات را در قرن بیستم احیا کرد و به مدد آن‌ها دستور زایشی – گشتاری را بنا نهاد. چامسکی در سال 1949 میلادی، تحصیلات خود را در مقطع لیسانس در دانشگاه پنسیلوانیا به پایان رساند. رساله‌ای که در آن مقطع نوشت، درباره زبان عبری نو بود که بعدها تعدیل و گسترش یافت و در سال 1951 در قالب رساله فوق لیسانس ارائه شد. اما نخستین کتابی که معرف دستور زایشی است، کتاب ساخت منطقی نظریه زبانی چامسکی است که در سال 1955 نوشته شده است. دستور زایشی از منظر برخی متخصصان و نظریه‌پردازان، انقلابی در زبان‌شناسی و علوم شناختی پدید آورد و اکنون انشعاباتی هم دارد که هر یک پیروان خود را دارند. از جمله این انشعابات می‌توان به معنا شناسی زایشی، دستور حالت، دستور واژی – نقشی و برنامه کمینه‌گرا اشاره کرد.

فایل شنیداری نشست را از اینجا بشنوید.
فایل دیداری نشست را از اینجا ببینید.