مدرسه «مطالعات دین» باشگاه اندیشه برگزار می‌کند:
رونمایی و گفت‌وگو درباره‌ی کتاب «مورخان و امر قدسی»
با حضورِ
دکتر حسن حضرتی (دانشیار دانشگاه تهران؛ از نویسندگان کتاب)
فاطمه بختیاری (دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه تهران؛ گردآورنده‌ی اثر)
دکتر سید محمدهادی گرامی (استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی؛ ناقد)
دوشنبه ۸ اسفند ۱۴۰۱
📝 گزارش مختصر
نشست معرفی و گفت‌وگو درباره کتاب مورخان و امر قدسی با حضور دکتر حسن حضرتی، دکتر سید محمدهادی گرامی و فاطمه بختیاری در روز دوشنبه ۸ اسفند ۱۴۰۱ به همت مدرسه مطالعات دین باشگاه اندیشه برگزار شد. گزارش مختصر نشست را در ادامه می‌بینید:
فاطمه بختیاری؛ گردآورنده کتاب:
- برخی گمان کرده‌اند تاریخ می‌خواهد اساس الهیات را زیر سؤال ببرد؛ در حالی‌که تاریخ تبلور خداوند در زمین است.
- کلام و تاریخ مکمل یکدیگرند. یکی حیث ثبوتی دارد و دیگری اثباتی.
- ابزار دانش تاریخ محدود است و توانایی تبیین ساحت ثبوتی مفاهیم و وقایع را ندارد. این‌جاست که الهیات متکفل تبیین موضوع خواهند شد.
- به‌تجربه در مسیر رساله دکتری دیده‌ام که تاریخ اسلام تحت عنوان یک رشته دانشگاهی تمایل دارد مسیر خود را از دیگر رشته‌های اسلام‌شناسی متمایز کند، ولی حدیث و کلام اجازه نمی‌دهد این استقلال محقق شود.
- تاریخ را نمی‌توان صرفاً روایت دانست؛ بلکه تاریخ رابطه رفت‌وبرگشتی میان رویداد و روایت است. به گونه‌ای که به نظر می‌رسد روایت غالب مورخان می‌تواند ملاک عینیت‌بخشی به یک رویداد باشد.
دکتر حسن حضرتی؛ نویسنده چند مقاله‌ی کتاب:
- هر مورخی باید پوزیتیویست باشد و ما مورخ غیرپوزیتیویستی نداریم. به این معنا که هدف ما نباید چیزی جز تلاش برای تبیین واقعیت تاریخی باشد.
- کسی که پست‌مدرن است و تاریخ را با قصه و رمان یکسان می‌گیرد نمی‌تواند مورخ باشد.
- تاریخ همان معرفت به گذشته انسانی است که چه عینی و چه ذهنی باشد، فضل تقدم و ارجحیت در تعارض آن و کلام، با تاریخ است.
- تاریخ اندیشه در رویکردهای مطالعات تاریخی معاصر مطرح شده است، اما به نظر می‌رسد این رویکرد بر ذهنیت تأکید کرده و عملاً اصالت و عینیت گزاره‌های تاریخی را تضعیف می‌کند.
- بنای ما در مواجهه با هر مسأله تاریخی میزان توافق مورخان است. آنچه مورد توافق واقع شود، از دیگر نظریه‌ها و تبیین‌ها به حقیقت نزدیک‌تر است.
- در نسبت میان دانش کلام (حیث ثبوتی) و دانش تاریخ (حیث اثباتی)، می‌توان گفت بشر با به‌کارگیری عقل محض توانایی فهم مسائل کلامی را دارد ولی توانایی تبیین آن با عقل تاریخی که در نظر من حداکثری نیز هست را ندارد.
دکتر سیدمحمدهادی گرامی؛ ناقد کتاب:
- نگاه کتاب به رشته‌ی تاریخ غالبا پوزیتیویستی و عینیت‌زده (رویدادمحور) است.
- از سوی دیگر در مواردی، مرز مفاهیم مشخص نبوده و هویت تاریخ به‌مثابه یک رشته و نظام دانش را به چالش می‌کشد. می‌توان نسبت ایدئولوژی با امر قدسی، امر قدسی با الهیات و الهیات با کلام را عموم و خصوص مطلق دانست.
- تحلیل رابطه کلام و تاریخ در سه سطح تعارض این دو، تأثیر کلام بر تاریخ (ربط، سوق، داوری و فایده کلامی) و تأثیر تاریخ بر کلام است. سطح تعارض به دلیل تفاوت سنخ گزاره‌ها واقعاً قابل توجه نیست.
- در مطالعات تاریخی نیازی نمی‌بینم که تکلیف وقوع یک رویداد را معین کنیم. برای نمونه درباره‌ی موضوعی در تاریخ اسلام که جنبه‌ی الهیاتی دارد، ما صرفاً اندیشه‌ی متألهان مسلمان را روایت می‌کنیم.
- نویسندگان کتاب وظیفه مورخ را توصیف فربه رخدادها دانسته‌اند در حالی‌که بیشتر ناظر بر نقد بیرونی و سندی و اصالت‌پژوهی یک رخداد است. نقد درونی و دلالت‌پژوهی را نباید نادیده گرفت.
صوت نشستِ «رونمایی و گفت‌وگو درباره‌ی کتاب مورخان و امر قدسی»
ویدئوی نشستِ «رونمایی و گفت‌وگو درباره‌ی کتاب مورخان و امر قدسی»
 |
 |
 |
 |
 |
